De Europese Unie wordt gevormd door een aantal landen met sterk verschillende economische mogelijkheden. Toch delen zij eenzelfde munt, de euro. De uiteenlopende economische vooruitzichten veroorzaken allerlei onderlinge fricties en verschil van inzicht in de te volgen monetaire koers voor Europa. Hoe lang is dit nog houdbaar?
In dit kader wordt wel de structuur van de Europese Unie vergeleken met die van de Verenigde Staten. Dit leidt dan vaak tot de conclusie dat er een zogenaamde "weeffout" is gemaakt bij de oprichting van de EU. In de VS ondersteunt de federale regering de armere staten, hetgeen tot een herverdeling van welvaart leidt tussen regio's met verschillende groeimogelijkheden. De weeffout van de Europese Unie is dus, dat bij het aangaan van een monetaire unie, deze niet gepaard ging met een verdergaande politieke integratie, wat een herverdeling van welvaart op democratische wijze mogelijk zou maken.
Het begin van een oplossing ligt mijns inziens in het aanvaarden van een vorm van solidariteit. De landen, waarvan duidelijk is dat hun schuldenlast te hoog is voor hun economie, hebben hulp nodig. Op dit moment haalt de Europese Centrale Bank, (ECB), de kastanjes voor ons uit het vuur door de schuldpapieren van de problematische landen op te kopen tegen rentepercentages die de commerciele partijen al lang niet meer accepteren. Dit geeft de politiek tijd. En deze tijd wordt op dit momemt gebruikt om het probleem te negeren.
Willen we het probleem oplossen, dan kan het handig zijn om naar de VS te kijken, maar ik stel voor om ons eerst te concentreren op de financiele integratie, aangezien die, meen ik, tot nu toe onderbelicht is gebleven. In de VS is er sprake van een gedeelde munt, terwijl de verschillende staten, vergelijkbaar met de landen in de EU, verschillende economische kansen hebben. De kuststaten kunnen profiteren van de internationale handel die per schip getransporteerd wordt. De binnenlanden hebben die mogelijkheid niet.
Om dit verschil in welvaart te verzachten, wordt voornamelijk de federale belasting gebruikt. Is deze federale belasting niet genoeg om de federale wensen te betalen, dan kan de federale overheid schuldpapieren uitgeven. De staten kunnen dit niet. Dit laatste is essentieel. Terwijl er sprake is van een herverdeling van federale fondsen over de verschillende staten, wordt gelijkertijd geaccepteerd dat er rijke en armere gebieden zijn. De staten moeten zien rond te komen van de belastingen die zij kunnen heffen, terwijl de federale overheid armlastige staten ondersteunt.
Als we iets kunnen leren van de struktuur van de Verenigde staten, dan is het dat de integratie van de schuldenlast net zo belangrijk als de politieke integratie. In de VS heeft de federale overheid in 1790, de schulden van de afzonderlijke staten overgenomen en vanaf dat moment konden de staten geen schuldpapieren meer uitgeven. Zou de EU een soortgelijke weg kunnen bewandelen?
Indien dit al politiek haalbaar zou zijn, kan de weg daarnaartoe, mijns inziens, het best in fases uitgevoerd worden. Landen wiens schuld zo hoog is dat die niet meer gedragen kan worden door hun nationale economie, kunnen, indien zij dit willen, deze schuld overdragen aan de EU. De EU zal, bij acceptatie, de zekerheid willen hebben dat deze landen niet gewoon doorgaan met het aangaan van nieuwe schulden. Het moet gaan om een eenmalig aanbod om met een schone lei te beginnen. De landen wiens schuld is overgenomen, zullen geen nieuwe schuldpapieren meer kunnen uitgeven.
Het accepteren van een noodzakelijke solidariteit binnen de EU landen, leidt ertoe dat we gezamenlijk de landen die op eigen kracht niet meer levensvatbaar zijn, zullen moeten ondersteunen. Wat we kunnen kopieeren van het systeem van de VS is dat de federale overheid schuldpapieren kan uitgeven, maar de staten niet. De EU kan de schulden van de lidstaten overnemen, op voorwaarde dat deze lidstaten geen nieuwe schulden meer kunnen aangaan.
Het zal natuurlijk een kolossaal gevecht worden om te bepalen wat de schulden zijn die de EU kan overnemen. De pensioenverplichtingen ten opzichte van de bestaande gepensioneerden lijken me harder dan de pensioenregelingen voor de huidige twintigjarige. De laatste heeft nog een leven de tijd om een alternatieve spaarpot te creeeren.